Πιο αργά, πιο βαθειά, πιο γλυκά...

του Αλεξάντερ Λάνγκερ

Η καίρια ερώτηση είναι η εξής: πως γίνεται αναγκαίος ένας πολιτισμός οικολογικά βιώσιμος; «Πιο αργά, πιο βαθιά, πιο γλυκά» αντί του «πιο γρήγορα, πιο ψηλά, πιο δυνατά»

Μια καίρια ερώτηση δεν αφορά τι πρέπει να γίνει ή να μην γίνει αλλά τον τρόπο με τον οποίο διεγείρονται κίνητρα και επιθυμίες που καθιστούν δυνατή την στροφή προς μια διόρθωση κατεύθυνσης.

Ο φόβος της καταστροφής δεν στάθηκε σε θέση να δημιουργήσει έως σήμερα κίνητρα κατά τρόπο αποτελεσματικό. Το ίδιο θα μπορούσαμε να ειπωθεί για τους ελέγχους, τους νόμους και την επιστημονική ανάλυση που δεν στάθηκε ικανή να πείσει. Απ’όσο προκύπτει, η επιθυμία μιας ολικής, εναλλακτικής, οπτικής - κοινωνικής, οικολογικής και πολιτισμικής - δεν στάθηκε αρκετή, ενώ οι προτεινόμενες προσεγγίσεις προέκυψαν ελάχιστα πειστικές. Από την άλλη μεριά δεν μπορεί να ειπωθεί ότι υπάρχει σήμερα μια πλειοψηφία αποφασισμένη να δραστηριοποιηθεί υπέρ μιας αντίληψης της ευημερίας τόσο διαφορετικής όσο είναι πλέον αναγκαίο.



Ούτε οι νόμοι, ούτε ένα καλύτερο Υπουργείο Περιβάλλοντος, ούτε μια πολύ πιο λεπτομερής μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ούτε μια αυστηρότερη νομοθεσία για τις συσκευασίες ή για τα όρια ταχύτητας, όσο ανάγκη και να τα έχουμε, δεν πρόκειται να προκαλέσουν την αλλαγή πορείας. Την αλλαγή πορείας την προκαλεί μόνο μία ριζική πολιτισμική «αναδιατύπωση» - μία αναδιατύπωση όλων αυτών που μια κοινωνία ή κοινότητα θεωρεί επιθυμητά.

Έως σήμερα δράσαμε κάτω από το ολυμπιακό σύνθημα «πιο γρήγορα, πιο ψηλά, πιο δυνατά» που εκπροσωπεί, καλύτερα από οτιδήποτε, την πεμπτουσία του πνεύματος του πολιτισμού μας με τον ανταγωνισμό κανόνα της καθημερινότητας. Εάν δεν ριζώσουμε μια εναλλακτική προσέγγιση, που θα μπορούσε να συνοψιστεί στο «πιο αργά, πιο βαθιά, πιο γλυκά» και δεν προσπαθήσουμε να της προσάψουμε μια οπτική εναλλακτικής ευημερίας, κανένας νόμος και κανένας κανόνας, όσο καλοί και αν είναι, δεν θα προστατευθεί από την επίμονη αγνόηση ή και την συστηματική του παράβαση.

Να γιατί μία πραγματική οικολογική πολιτική διατηρεί ελπίδες μόνο σε βάση νέων – ή «πανάρχαιων» αν θέλουμε – πολιτισμικών πεποιθήσεων, επεξεργασμένων μακριά από την πολιτική και θεμελιωμένων σε ηθικές, αισθητικές, κοινωνικές, ή θρησκευτικές βάσεις, ή και βάσεις ταυτότητας, ριζωμένες στην ιστορία των κοινωνικών ομάδων. Από την πολιτική πρέπει να αναμένουμε αποτελεσματικές ενδείξεις αλλαγής πορείας και θαρραλέας προαγωγής της θέλησης αλλαγής: μία οικολογική πολιτική φτωχή σε ιδανικά και ιδανικότητα δεν έχει πιθανότητες επιβίωσης στο πεδίο του δημοκρατικού ανταγωνισμού.

------------------------------------------------------------------------------

Αλεξάντερ Λάνγκερ: φορέας ελπίδας

Σε αυτή την έρημο της πολιτικής, με τα αντιπροσωπευτικά συστήματα δημοκρατίας σε κρίση, είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν άνθρωποι στους οποίους μπορεί να δοθεί πραγματική εμπιστοσύνη. Παρά ταύτα, παρουσιάζονται ενίοτε χαρισματικές προσωπικότητες, ηθικά ακέραιες, που δοκιμάζουν με σθένος την διαρκή μετάφραση των ιδεών τους σε καθημερινή, χειροπιαστή, πραγματικότητα. Μία από αυτές είναι και ο Αλεξάντερ Λάνγκερ που έφυγε πρόωρα για να ξεχαστεί από τους πολλούς και να αφήσει σχεδόν άγνωστες, μεταξύ των νεότερων, την σκέψη του και την γραπτή του μαρτυρία.

Ο Αλεξάντερ Λάνγκερ στάθηκε ένας από τους πρωταγωνιστές της γένεσης του πολιτικού κινήματος των «πράσινων» στην Ιταλία, στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Τον Δεκέμβριο 1984 πρωτοστάτησε στην υλοποίηση του πρώτου συνεδρίου των ιταλών «πράσινων» στην Φλωρεντία. Πρόταση του, η μεταλλαγή της οικονομίας και της κοινωνίας μέσω ενός «συμβολαίου» μεταξύ περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης. Η οικολογική προοπτική άφηνε να διαφανούν ευρύτεροι ορίζοντες ως προς την συμβατική πολιτική, προσκολλημένη σταθερά στην στείρα αντιπαράθεση καπιταλισμός-κομμουνισμός. Η οικολογική κριτική στον νεοφιλελευθερισμό διαφαίνονταν βαθιά και ευρεία, οι φυσικοί πόροι περιορισμένοι και σαν μοναδική διέξοδος προέκυπτε η προσφορά εναλλακτικής οπτικής σε μια κοινωνία της οικονομικής ανάπτυξης θεμελιωμένης μόνο στην παραγωγή εμπορευμάτων και στο κέρδος. 

Μια από τις ενοράσεις του Αλεξ στάθηκε το ότι η μεταλλαγή της κοινωνίας σε οικολογικά βιώσιμη δεν απαιτεί νόμους και ελέγχους αλλά την πειθώ όλων ως προς την αναγκαιότητα της αλλαγής. Στο ολυμπιακό σύνθημα «πιο γρήγορα, πιο ψηλά, πιο δυνατά», που συνοψίζει το πνεύμα της άγριας ανταγωνιστικότητας της εποχής μας, αντιπαράθεσε το «πιο αργά, πιο βαθιά, πιο γλυκά» σαν πρόταση ενός νέου τύπου ευημερίας θεμελιωμένης στην ύπαρξη και όχι στην κτήση.

Ο Λάνγκερ εργάστηκε για την υπέρβαση των παλαιών ιδεολογιών της δεξιάς και της αριστεράς, στάθηκε πρωταγωνιστής ενός εντατικού διαλόγου θεωρητικής αναζήτησης με την κουλτούρα της αριστεράς, την κουλτούρα του ριζοσπαστικού χώρου, του χώρου τού θρησκευτικού ζήλου, της κουλτούρας των αντικομφορμιστικών χώρων, των χώρων μεταξύ δεξιάς και συντηρητισμού και της κουλτούρας κινημάτων που δεν συγκαταλέγονται στο φάσμα της επίσημης πολιτικής.

Πάντα παρούσα στην σκέψη του στάθηκε η προβληματική της πολυπολιτισμικής συμβίωσης. Την θεωρούσε πολύτιμη από την σκοπιά της αναγνώρισης και της διατήρησης των επί μέρους πολιτισμικών ταυτοτήτων, σαν σύνολο αξιών και πρακτικών αμοιβαίας ανοχής και αλληλεγγυότητας.

Κανείς δεν γνωρίζει τις αιτίες που τον έσπρωξαν στην αυτοκτονία στις 3 Ιουλίου 1995. Λέγεται ότι η κύρια αφορούσε το υπέρογκο φορτίο αλτρουισμού το οποίο διάθεσε για την αναζήτηση πολιτικών απαντήσεων στις προβληματικές του, το οποίο στο τέλος του έγινε δυσβάστακτο. Σύμφωνα με άλλους, η βασική αιτία της αυτοκτονίας του συμπυκνώνεται στις λίγες γραμμές που αφιέρωσε στην μνήμη της Πέτρα Κέλλυ, στελέχους των γερμανών πράσινων, το ίδιο τραγικά χαμένης: «ίσως είναι τολμηρό και πολύ βαρύ να είναι κάποιος φορέας ελπίδας: είναι πολλές οι προσδοκίες των οποίων γίνεται φορέας, πολλές οι αθετήσεις και οι απογοητεύσεις που συσσωρεύει, μεγάλος ο φθόνος που προκαλεί, πολύ μεγάλος ο φόρτος αγάπης για την ανθρωπότητα που δεν κατορθώνει να εκφράσει και πολύ μεγάλη η απόσταση από αυτό που διακηρύσσει και αυτό που κατορθώνει να υλοποιήσει».