(Συνέντευξη με τον Εδουάρδο Τζαρέλλι, καθηγητή Ιστορίας και Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Μπολώνιας, επιστημονικό σύμβουλο σύνταξης του εκδοτικού οίκου «Αριάννα»)
5. Δυο λόγια γύρω από ένα θέμα τόσο επίκαιρο όπως η από-ανάπτυξη;
Η απο-ανάπτυξη είναι ιδέα που αντλείται από την διαπίστωση ότι η παραγωγική ανάπτυξη δεν είναι δυνατόν να είναι άπειρη. Θεμελιώνεται σε δύο βασικές προβληματικές. Η πρώτη αφορά την κατάσταση της υγείας του πλανήτη και ειδικότερα την υπερθέρμανση της ατμόσφαιρας, την τήξη των πόλων και όλες τις επακόλουθες φυσικές καταστροφές, ολοένα συχνότερες και ολοένα σοβαρότερες. Η δεύτερη σχετίζεται με την προοδευτική εξάντληση των μη ανανεώσιμων πόρων του πλανήτη εξ’αιτίας της εντατικής εκμετάλλευσης δύο αιώνων εκβιομηχάνισης και, πρώτιστα, του βασικού μας ενεργητικού πόρου, του πετρελαίου. Η απο-ανάπτυξη είναι μέθοδος και τρόπος σκέψης που τίθεται με όρους κριτικής ανάλυσης της νεωτερικότητας και του παραδείγματος της «ανάπτυξης» με κάθε κόστος, όταν παραβλέπονται όρια και σοβαρότατες επιπτώσεις.
Ο Σέρζ Λατούς, ένας από τους πρωτοπόρους της ιδέας της απο-ανάπτυξης, υποστηρίζει ότι αφορά, κύρια, πρόβλημα νοοτροπίας. «Σκοπός της», διευκρινίζει, «είναι η απο-αποικιοποίηση του δυτικού φαντασιακού με την έξοδο από το ιδεολογικό δόγμα της «ανάπτυξης». Η κριτική στο παράδειγμα της νεωτερικότητας δεν αφορά μόνο τις υλικές του εκφάνσεις όπως οι οικολογικές και οικονομικές του επιπτώσεις. Αφορά, βασικά, το ιδεολογικό του υπόβαθρο και το ιδεολογικό υπόβαθρο του δυτικού πολιτισμού, καθ’όσον καλεί την κοινωνία να σπάσει τον κύκλο της παραγωγής, της εκμετάλλευσης και του κέρδους με οποιοδήποτε κόστος, με λίγα λόγια να εγκαταλείψει οριστικά τον κόσμο της μεταπρατικής ορθολογικότητας.
Η έξοδος από το φαντασιακό του κυρίαρχου οικονομισμού σημαίνει βαθιά συνειδητοποίηση του μέτρου από την πλευρά των συμπεριφορών μας, σημαίνει αυτοσυγκράτηση και καλλιέργεια της ύπαρξης στο πεδίο της ελευθερίας, της αλληλεξάρτησης και της ατομικής δημιουργικότητας απέναντι στην ενστικτώδη απληστία και στους εμβόλιμους μηχανισμούς της καταναλωτικής κοινωνίας σφυρηλατημένους στην διαστρέβλωση της έννοιας της ευτυχίας.
Επείγει η ριζοσπαστική αναστροφή της οπτικής μας προς ένα άλλο παράδειγμα, θεμελιωμένο στην δραστική μείωση της κλίμακας των τρόπων παραγωγής και στην αποκέντρωση της παραγωγής των τροφίμων, των μεταφορών και της παραγωγής και προμήθειας ενέργειας. Μείωση κλίμακας και αποκέντρωση μπορούν να γίνουν πραγματικότητα μόνο μέσω της μεταλλαγής της διοικητικής τεχνοκρατίας σε συμμετοχικότητα θεμελιωμένη στην αλληλεγγύη. Η αντιοικονομικότητα της διοικητικής τεχνοκρατίας έγκειται στο ότι αυτοσυντηρείται σε βάρος της αποδοτικότητας και του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος στο οποίο δρα.
Η υπέρβαση της ολοκληρωτικής εμπορευματοποίησης και μαζικοποίησης του φιλελευθερισμού περνά από την αναγκαία αναγωγή της παγκόσμιας αγοράς σε τοπικές αγορές, αμοιβαίων ανταλλαγών χρηστικών προϊόντων, δεδομένου ότι μόνο η τοπική παραγωγή είναι σε θέση να πετύχει την πλήρη βιωσιμότητα της διαχείρισης του ενεργειακού κύκλου και των αποβλήτων. Αναλογικά, επείγει η αναγωγή των οικονομικών ανταλλαγών από το παγκόσμιο και ανταγωνιστικό επίπεδο σε ένα επίπεδο συσχέτισης και ανταποδοτικότητας πού να αναπαράγει, μέσω της δωρεάς, την κοινωνικοποίηση της οικονομίας.
