Η κρίση ζητάει από όλους μας νέες απαντήσεις

 

Ο χαιρετισμός του Γιάννη Παρασκευόπουλου στο Συνέδριο της Δημοκρατικής Αριστεράς, εκ μέρους των Οικολόγων Πράσινων

Αγαπητοί φίλοι και φίλες της Δημοκρατικής Αριστεράς,

Πρώτα από όλα θα ήθελα να ευχηθώ, εκ μέρους της Εκτελεστικής Γραμματείας των Οικολόγων Πράσινων, καλή επιτυχία στις εργασίες του συνεδρίου σας. Ευχόμαστε, το συνέδριο αυτό να βάλει τις βάσεις για μια θετική πορεία του κόμματός σας.

Στο σημερινό τοπίο της κρίσης, η χώρα μας χρειάζεται ΚΑΙ την Αριστερά. Σε μια συγκυρία γεμάτη αδιέξοδα, χρειάζεται μια Αριστερά που να μπορεί να δίνει διεξόδους: και για αντίσταση και «κόκκινες γραμμές», κυρίως όμως διεξόδους για εναλλακτικές προτάσεις.

Σήμερα η κρίση αλλάζει πάρα πολλά. Χρεοκόπησε όχι μόνο η οικονομία, αλλά και ολόκληρο το πολιτικό σύστημα. Μέρος του τελευταίου είναι και η Αριστερά, έστω και με μικρότερες συγκριτικά ευθύνες. Είναι σημαντικό ότι το εγχείρημά σας τις αναζήτησε από την πρώτη στιγμή.

Η χαμένη ταυτότητα της αριστεράς...

 

του Μάκη Κοψίδη  

Σε μια Ευρώπη που δοκιμάζεται από την κρίση και που οι επιπτώσεις της μαστίζουν τις περισσότερες ευρωπαϊκές κοινωνίες όλο και περισσότεροι αναζητούν εναλλακτικές λύσεις ενώ ορισμένοι κοιτούν και προς στην ευρωπαϊκή αριστερά αναζητώντας διέξοδο. Και όμως η Αριστερά δεν ανταποκρίνεται παρά το ότι βρίσκεται σε ένα προνομιακό για αυτή περιβάλλον όπως αυτό της κρίσης.

Βεβαίως είναι παρούσα. Φωνάζει, κινητοποιείται, αντιστέκεται. Όμως μέχρι εκεί. Τίποτα άλλο. Στην ουσία είναι ακίνητη, καθηλωμένη σε ένα διαρκές «αντί», αδυνατώντας να αρθρώσει ένα πειστικό εναλλακτικό λόγο. Η επιρροή της σε μια σειρά χώρες που κάποτε ήταν προπύργιά της το αποδεικνύει.

Στην Ιταλία οι επίγονοι του θρυλικού ΚΚ κατάφεραν να βγουν εκτός βουλής χωρίς να είναι ορατή μία προοπτική επανόδου. Στην Γαλλία το ΚΚ από 22% που είχε κάποτε αγκομαχά να κρατηθεί στο 2%. Στην Ισπανία το ΚΚ και η Ενωμένη Αριστερά συνεχώς συρρικνώνονται. Στη Γερμανία το πολλά υποσχόμενο «Die Linke» είναι σε στασιμότητα. Το γιατί για αυτήν την πτωτική πορεία δεν έχει να κάνει με την ιδιαιτερότητα των εθνικών συνθηκών. Τα κόμματα αυτά αν και έχουν αποτινάξει το σταλινικό παρελθόν αδυνατούν να  διατυπώσουν ένα πειστικό πολιτικό εναλλακτικό σχέδιο. Αιτία για αυτήν την πολιτική ένδεια είναι η ίδια η φυσιογνωμία τους, η ίδια η ταυτότητά τους. Μία ταυτότητα χωρίς στίγμα είναι μία χαμένη ταυτότητα. Μια ταυτότητα που επιχειρούν να την επαναπροσδιορίσουν βασιζόμενοι σε μια ανάγνωση του μαρξισμού που τον μετατρέπει τελικά σε καρικατούρα.

Όμως αυτή η καχεξία της ευρωπαϊκής αριστεράς δεν αφορά απλά την Αριστερά. Επιδρά αρνητικά τους πολιτικούς συσχετισμούς δίνοντας κυρίως την ευκαιρία σε αντιδραστικές δυνάμεις να σηκώσουν κεφάλι. Όπως στην Γαλλία που η ανυπαρξία του ΚΚ αφήνει πεδίο ελεύθερο στον Λεπέν να θερίζει ιδιαίτερα στις εργατικές συνοικίες και να πετυχαίνει σημαντικά ποσοστά εν όψει των προεδρικών εκλογών. Αλλά  και στην Ελλάδα που η πολυδιάσπαση της ριζοσπαστικής αριστεράς και η παραλυσία του ΣΥΡΙΖΑ επιτρέπει στο σταλινικό ΚΚΕ, το μοναδικό υποστηρικτή στην Ευρώπη και τον κόσμο του Κιμ Ιλ Σουνγ και της Βορείου Κορέας, να ενισχύεται έστω και δημοσκοπικά.

Η κατάσταση ιδιαίτερα της ελληνικής αριστεράς δεν επιτρέπει καμία αισιοδοξία ότι στο μέλλον κάτι θα αλλάξει. Πολύ περισσότερο που η πολιτική της πολλαπλασιάζει τις συγχύσεις στην κοινωνία. Είναι χαρακτηριστική η στάση του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και του ΣΥΝ απέναντι στο ΚΚΕ. Αντί ο σταλινισμός να απορριφθεί και να απομονωθεί ως φαινόμενο κατεξοχήν αντιδραστικό, τελικά επιβραβεύεται μέσα από τις εκκλήσεις συνεργασίας και τις στρατηγικές του τύπου «ενότητα της αριστεράς».

Είναι προφανές ότι οι εμμονές σε τέτοιες αλλοπρόσαλλες στρατηγικές όχι μόνο δεν επιτρέπουν καμία αισιοδοξία για μελλοντική ανάκαμψη, αλλά εγγυώνται την πολιτική και εκλογική καθήλωση της αριστεράς που θέλει να ονομάζεται σύγχρονη. Καθήλωση που μεταξύ άλλων προσφέρει ένα πολύτιμο δώρο στους εγχώριους απόγονους του «πατερούλη» που σταθεροποιούνται ως τρίτη πολιτική δύναμη στη χώρα.

Η οικολογία στις αρχές του 21ου αιώνα - 1

 

(Συνέντευξη με τον Εντοάρντο Τζαρέλλι, καθηγητή Ιστορίας και Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνιας, επιστημονικό σύμβουλο σύνταξης του εκδοτικού οίκου «Αριάννα»)

1. Ο οικολογισμός είναι «της δεξιάς» ή «της αριστεράς»;

Θα λέγαμε ότι η απάντηση είναι μπανάλ: ο οικολογισμός δεν είναι ούτε της δεξιάς ούτε της αριστεράς. Θα λέγαμε ότι είναι πέραν της δεξιάς και πέραν της αριστεράς καθόσον σε διαρκή κριτική στάση ως προς της «δυτικοποίηση» του κόσμου. Αντίθετα, συχνά ο οικολογισμός ταυτίζεται με τον περιβαλλοντισμό, στα πλαίσια μιας δεξιότεχνης χειραγώγησης από μέρους των πολιτικών κομμάτων, με πρώτο εκείνο των «πράσινων», ο οποίος παρουσιάζεται με την μορφή ενός προοδευτισμού, νατουραλιστικού-φιλανθρωπικού τύπου, απόλυτα λειτουργικού στον πολιτισμό της εκβιομηχάνισης.

Οι υποστηρικτές των «πράσινων» κινημάτων είναι γενικά δύο τύπων. Ορισμένοι προέρχονται από τον ριζοσπαστισμό της αριστεράς - κολεκτιβιστικό ή ελευθεριακό, αλλά και ωφελιμιστικό – του οποίου αποκηρύσσουν μεν την επαναστατική συνιστώσα αλλά κρατούν την πολιτική δεξιότητα και τον πολιτικό οπορτουνισμό. Αυτοί καταφέρνουν να χειραγωγούν τους υπόλοιπους, συνδεδεμένους άμεσα με τον κόσμο του νατουραλιστικού συνεργατισμού και αφοσιωμένους από καιρό στην υπεράσπιση του περιβάλλοντος, της βιοποικιλότητας κ.λ.π. με εξαίρετα αποτελέσματα.

Κάτω από την επιρροή των πρώτων, οι «πράσινοι» συνηθίζεται να τοποθετούνται γενικώς στα πλαίσια της συμβατικής αριστεράς, σύμμαχοι των δημοκρατικών και σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων. Από την άλλη μεριά, η δεξιά είναι ουσιαστικά αδιάφορη στις επιπτώσεις του οικονομικού ορθολογισμού στην φύση. Απεναντίας, επιδεικνύει σχεδόν σε όλες τις εκφράσεις της ένα προμηθεισμό «θέλησης δύναμης» που στην πράξη δεν σημαίνει τίποτα άλλο παρά την ελεύθερη έκφραση του άγριου πνεύματος του καπιταλισμού.

Με λίγα λόγια, τόσο η δεξιά όσο και η αριστερά αυτοαναιρούνται στο πλαίσιο της αδυναμίας τους να αντιληφθούν την δραματική κεντρικότητα του οικολογικού ζητήματος που βασίζεται στην πικρή διαπίστωση του θρυμματισμού της σχέσης μεταξύ φύσης και κουλτούρας, πολιτισμικό παράδειγμα αναδεδειγμένο στο πεδίο της «φιλοσοφίας της κρίσης» των αρχών του 20^ου αιώνα σαν προϊόν της διχοτομίας μεταξύ «kultur» και «civilisation», «βιολογίας» και «μηχανοποίησης». Από αυτή την άποψη, ο οικολογισμός υπερβαίνει εύλογα και αναγκαστικά τις κατηγορίες δεξιά-αριστερά καθόσον - και σε αυτό έγκειται ο νεωτερικός του χαρακτήρας - προκύπτει ταυτόχρονα γνήσια συντηρητικός και βαθιά επαναστατικός: γνήσια συντηρητικός εφόσον σκοπεύει, κατά κύριο λόγο, στην προστασία και την διατήρηση του φυσικού κεφαλαίου και βαθιά επαναστατικός την στιγμή που στοχεύει στην πλήρη μεταλλαγή του κυρίαρχου πολιτισμικού παραδείγματος.

Από την οπτική της πολιτικής τους διάστασης, ο οικολογισμός και το οικολογικό κίνημα θα έπρεπε να αυτοπροσδιορίζονται εκτός του συμβατικού θεσμικού πλαισίου και του υπάρχοντος κομματικού συστήματος. Θα έπρεπε να συνειδητοποιήσουν ότι, στο ισχύον σύστημα, τα πολιτικά κόμματα αποτελούν φυσικά εμπόδια στην έκφραση, στην ανάπτυξη και στην εφαρμογή των «ιδεών». Από την φύση τους θα έπρεπε να εκφράζουν το πλέγμα των αντιφάσεων και των δυσαρμονιών της καθημερινότητας, των διαδικασιών αναζωογόνησης της δημόσιας διάστασης της κοινωνικής ζωής και εκείνων της ανασυγκρότησης των κοινωνικών δεσμών στο πλαίσιο της τοπικής διάστασης και των αρχών της αμοιβαιότητας και της κοινοτικής αλληλεγγύης. Και σε τελευταία ανάλυση, μια παρόμοια πολιτική διάσταση του οικολογισμού και του οικολογικού κινήματος θα αποδεικνύονταν αδιαμφισβήτητα χρήσιμη για να οδηγήσει και στην αποδοχή μιας μεγάλης αλήθειας: τόσο η πάλη των τάξεων όσο και το ταξικό της αντίθετο συνιστούν ιδεολογικά αναχώματα του 20^ου αιώνα, της νεωτερικότητας και των κοινωνικών και οικονομικών μορφών παραγωγής του. Όπως υπογραμμίζει δε εύστοχα ο Κοστάντσο Πρεβέ, ο διάχυτος καπιταλισμός ή λαϊκός φιλελευθερισμός, είναι τόσο μετα-αστικό όσο και μετα-προλεταριακό φαινόμενο και συνιστά την βάση διαφοροποίησης μεταξύ δεξιάς και αριστεράς όπως και των αντίστοιχων ιδεολογικών μυθευμάτων. 

Η κουλτούρα της νομιμότητας

Η πολιτική ελευθερία αφορά τον πολίτη και όχι την εξουσία. Κατά τον ίδιο τρόπο, η αρχή της νομιμότητας αφορά πρώτιστα την εξουσία και κατά δεύτερο λόγο τον πολίτη.

Η αρχή της νομιμότητας ορίζει ότι όλα τα όργανα - του «κράτους» ή άλλου - είναι υποχρεωμένα να ενεργούν σύμφωνα με τους νόμους ή τους κοινά αποδεκτούς κανόνες. Η εξουσία μπορεί να εξασκείται διακριτικά αλλά όχι αυθαίρετα.

Η αρχή της νομιμότητας είναι τυπική και ουσιαστική.

- τυπική είναι καθόσον καθορίζει ότι κανένα όργανο δεν έχει εξουσίες πέραν αυτών που του αποδίδει ο νόμος ή κανόνας,

- ουσιαστική είναι καθόσον καθορίζει ότι όλα τα όργανα υποχρεούνται στην εξάσκηση της εξουσίας τους σύμφωνα με τον νόμο ή κανόνα.

Σύμφωνα με την αρχή της νομιμότητας, τα όργανα υποχρεούνται να επιδιώκουν την πραγμάτωση των σκοπών που καθορίζει ο νόμος ή κανόνας - κατεύθυνση νομιμότητας - και να ενεργούν σύμφωνα με αυτόν - εγγύηση νομιμότητας.

Η αρχή της νομιμότητας καθιερώθηκε με την Γαλλική Επανάσταση και συνιστά σήμερα βασική πολιτική επιλογή στα πλαίσια της πολιτικής κουλτούρας στην δυτική Ευρώπη - αριστεράς και δεξιάς.